Greinasafn fyrir flokkinn: Aðgangur

Evrópsk miðstöð um demantaútgáfu – „diamond open access“

Aðgangur, Evrópa

Þann 15. janúar 2025 var hleypt af stokkunum evrópskri miðstöð um sk. demantaútgáfu: European Diamond Capacity Hub (EDCH) í Madrid.

OPERAS, grunnstoð rannsóknarinnviða fyrir opin fræðileg samskipti í félagsvísindum og hugvísindum, mun sjá um fjármálahliðina. Demantaútgáfa er módel að fræðilegri útgáfu sem tekur engin gjöld af höfundum eða lesendum og þar sem efnistengdir þættir útgáfunnar eru í eigu fræðasamfélaga og stjórnað af þeim. EDCH mun styðja þetta módel með því að veita útgefendum og aðilum í tækniþjónustu nauðsynlega aðstoð.

Sjá nánar hér: European Diamond Capacity Hub Launched to Strengthen Diamond Open Access Publishing in Europe

 

Heilbrigðisstofnanir í USA breyta aðgangsstefnu að rannsóknaniðurstöðum

Aðgangur

NIH – National Institutes of Health í Bandaríkjunum hefur gefið út nýja stefnu til að flýta fyrir aðgangi að rannsóknarniðurstöðum sem styrktar eru af stofnunum þess.
Stefnan: https://www.nih.gov/about-nih/who-we-are/nih-director/statements/nih-issues-new-policy-speed-access-agency-funded-research-results

NIH hefur lengist barist fyrir því að gagnsæi einkenni rannsóknir sem styrktar eru af stofnunum þess og að aðgengi að rannsóknaniðurstöðum sé gott. Í þeim tilgangi er komin út ný aðgangsstefna sem flýtir fyrir víðtækum aðgangi að rannsóknarniðurstöðum sem styrktar eru af NIH.

Mikilvægasta breyting frá fyrri stefnu er afnám 12 mánaða aðgangstafar (e. Embargo) áður en handrit, sem fjármögnuð eru af hinu opinbera, eru gerð aðgengileg almenningi. Þessi stefna kemur til móts við minnisblað Hvíta hússins um vísinda- og tæknistefnu (OSTP) frá 2022 sem tryggir ókeypis, tafarlausan og sanngjarnan aðgang að rannsóknum sem styrktar eru af opinberu fé.

Hvernig geta rannsakendur stuðlað að demanta opnum aðgangi?

Aðgangur

Vert er að skoða áhugaverða bloggfærslu frá Juuso P Ala-Kyyny við Háskólabókasafnið í Helsinki.

Í aðalatriðum eru talin upp nokkur atriði  sem rannsakendur geta gert:

  • Rannsakandi getur kynnt sér valkostina varðandi ókeypis opinn aðgang
  • Rannsakandi getur valið að gefa út þar sem boðið er upp á demanta opinn aðgang
  • Rannsakandi getur valið að ritrýna frekar greinar frá útgáfum sem gefa út í demanta opnum aðgangi
  • Rannsakandi getur tekið þátt í ritstjórn „demantatímarita“ í mismunandi hlutverkum.
  • Sem meðlimur í ritstjórn demantatímaritsins getur rannsakandi kynnt bestu starfsvenjur í útgáfustarfsemi tímaritsins og þannig bætt gæði tímaritsins.
  • Sem meðlimur í ritstjórn tímarits sem ekki er „demantatímarit“ getur rannsakandi stuðlað að breytingum tímaritsins yfir í gjaldfrjálsan opinn aðgang.
  • Rannsakandi getur vakið máls á demanta opnum aðgangi í mismunandi félögum og rannsóknanetum.

Sjá nánar https://blogs.helsinki.fi/thinkopen/diamond-oa-challenge-2024/

Skýringarmynd eftir Jamie Farquharson, CC BY.