Greinasafn fyrir flokkinn: Rannsóknir

Skjáskot úr OpenAlex

OpenAlex – stórt framfaraskref?

Í greininni OpenAlex, a big step towards Open Science? eftir Jeroen Bosman er fjallað um gagnasafnið OpenAlex sem miðar að því að gera vísindarit aðgengilegri og bæta gagnsæi vísindarannsókna. OpenAlex er samstarfsverkefni vísindamanna frá nokkrum evrópskum háskólum, þar á meðal háskólanum í Utrecht. Fyrir ári síðan mátti finna yfir 250 milljón færslur í gagnasafninu, mun fleiri en færslur í Scopus, Web of Science og Google Scholar.

Með gagnasafninu er leitast við að taka á málum varðandi núverandi útgáfu fræðigreina þar sem aðgangur að þeim er oft takmarkaður af greiðsluveggjum og höfundarréttarmálum. Með því að búa til ókeypis, aðgengilegan gagnagrunn yfir vísindagreinar, stuðlar OpenAlex að lýðræðislegu aðgengi að þekkingu og opnu vísindastarfi.
Eitt af meginmarkmiðum OpenAlex er að útvega staðlaða og yfirgripsmikla skrá yfir vísindalegt efni, sem auðvelda rannsakendum að finna viðeigandi greinar á sínu sviði. Gagnagrunnurinn mun innihalda lýsigögn eins og höfundanöfn, útgáfudaga og efnisorð, sem gerir notendum kleift að leita að greinum út frá sérstökum forsendum.

Auk þess að bæta aðgengi að vísindaritum, stefnir OpenAlex einnig að því að stuðla að samvinnu meðal vísindamanna með því að bjóða upp á vettvang til að deila gögnum og „auðlindum“. Verkefnið mun innihalda verkfæri fyrir sjónræn gögn, textanám og aðra háþróaða greiningu, sem auðveldar rannsakendum að kanna og greina stór gagnasöfn.

OpenAlex mun einnig styðja opna ritrýni, þar sem rannsakendur geta opinskátt skoðað og rætt verk hvers annars. Þetta gagnsæja ritrýniferli miðar að því að bæta gæði vísindarannsókna með því að gera ráð fyrir meiri endurgjöf frá vísindasamfélaginu.

Á heildina litið er OpenAlex verkefnið mikilvægt skref í átt að því að efla opna vísindaaðferðir og bæta gagnsæi vísindarannsókna. Með því að gera vísindarit aðgengilegri og auðvelda samvinnu meðal vísindamanna, hefur OpenAlex möguleika á að knýja fram nýsköpun og flýta fyrir vísindauppgötvunum.

Loks er OpenAlex verkefnið verðugt framtak sem gæti gjörbylt því hvernig vísindarannsóknir eru stundaðar og hvernig þeim er miðlað. Með því að útvega ókeypis aðgengilegan gagnagrunn yfir fræðilegt efni og stuðla að opnum vísindum, stefnir OpenAlex að því að gera vísindalega þekkingu aðgengilegri og gagnsærri, sem að lokum gagnast öllu vísindasamfélaginu.

Skjáskot úr OpenAlex

Áhrif COVID-19 á opin vísindi

Hvaða áhrif hafði COVID-19 heimsfaraldurinn á umræðuna um opin vísindi?

Um það fjallar greinin „The impact of COVID-19 on the debate on open science: a qualitative analysis of published materials from the period of the pandemic“ úr tímaritinu Humanities and Social Sciences Communications frá 2. október 2024. Höfundar eru Melanie Benson Marshall og fleiri. Greinin er að sjálfsögðu í opnum aðgangi!

Rýnt er í alþjóðlega umræðu sem fram fór meðan á heimsfaraldrinum stóð. Notaðar eru eigindlegar aðferðir til að greina ýmsar tegundir efnis sem ritað var í faraldrinum á ensku, þýsku, portúgölsku og spænsku.

Niðurstöðurnar sýna að margir höfundar eru þeirrar skoðunar að reynslan af heimsfaraldrinum hafi styrkt rökin  fyrir opnum vísindum.

Breytt rannsóknaumhverfi, vísindamenn og sérfræðingar

Þegar breyta á rannsóknaumhverfinu og skipta yfir í opna rannsóknamenningu krefst það nýrra leiða við skipulagningu, framkvæmd og miðlun rannsókna.

Þetta er ekki einfalt verkefni og rannsakendur geta ekki breytt því einir og sér. Öflugur stofnanastuðningur er nauðsynlegur sem og framlag sérfræðinga með færni, reynslu og þekkingu á þessu sviði.

Í þessum hópi sérfræðinga eru m.a. rannsóknarstjórar, upplýsingafræðingar, sérfræðingar á rannsóknarstofum og sérfræðingar á sviði upplýsingatækni og hugbúnaða, fjármála- og lögfræði.

Til að hægt sé að breyta rannsóknaumhverfinu er nauðsynlegt að til staðar sé skilvirkt samstarf milli vísindamanna og sérfræðinga. Þegar vel tekst til, stuðlar slíkt samstarf að sameiginlegum skilningi á opnum rannsóknum og auðveldar góðar rannsóknarvenjur. Lesa áfram Breytt rannsóknaumhverfi, vísindamenn og sérfræðingar