Greinasafn fyrir flokkinn: Opin vísindi

Alþjóðleg vika opins aðgangs 2025 – Hver á þekkinguna?

Dagana 20.–26. október stendur yfir Alþjóðleg vika opins aðgangs undir yfirskriftinni Hver á þekkinguna? (e. Who Owns Our Knowledge?). Dagskráin er í formi hlaðvarpsþátta þar sem opinn aðgangur er ræddur út frá ólíkum sjónarhornum:

🎧 Að deila sköpun – Opinn aðgangur og listrannsóknir
Um höfundarétt, tækifæri og áskoranir í listum og áhrif gervigreindar. Viðmælendur frá LHÍ.

🎧 Demanta opinn aðgangur á Norðurlöndum
Um samstarf á Norðurlöndum við að styðja sjálfbæra útgáfu í opnum aðgangi.

🎧 Næsta kynslóð rannsóknainnviða
Um Scite.ai, gagnrýna hugsun og hvernig bókasöfn styðja notkun gervigreindar í rannsóknum.

🎧 Open Access Publishing: Human Right vs. Monetised Commodity
Um þróun opins aðgangs og áskoranir sem fylgja hagræddri útgáfu.

📅 Málstofa 22. október kl. 12–14
Rafrænt málþing NDSN um gagnahirðingu á Norðurlöndum. Skráning hér.

🎧 Hlustaðu á hlaðvörpin hér á openaccess.is

Staðall um útgáfu í demanta opnum aðgangi

Stefna evrópusambandsins og margra þeirra sjóða sem styrkja rannsóknir er í þá átt að niðurstöður rannsókna sem styrktar eru birtist í opnum aðgangi. Raunar er stefnan nú þegar að ganga lengra og þess krafist að niðurstöður rannsókna sem styrktar eru af almannafé eigi að birta í demanta opnum aðgangi. Þetta útgáfuform byggir á því að hvorki lesandi né höfundur þurfi að greiða fyrir útgáfu og lestur rannsóknarniðurstaðnanna. Evrópusambandið fjármagnaði Diamas verkefnið sem var ætlað að kortleggja demanta opna útgáfu í ERA (European research area), bæta gæði þessa útgáfuforms og ýta undir samvinnu með því að byggja samfélag utan um útgáfu í demanta opnum aðgangi á ERA svæðinu. Einn afrakstur þessa samstarfs er DOAS staðallinn, eða Diamond open access standard sem er ætlað að hjálpa útgefendum við að bæta gæði útgáfunnar, skilgreina almennilega hvað demanta opinn aðgangur merkir og skjóta styrkari stoðum undir útgáfustarfsemina.

Staðallinn tekur á 7 grunnþáttum vísindalegrar útgáfu

  1. Fjármögnun
  2. Löglegt eignarhald, hlutverk og stjórnskipan útgáfunnar
  3. Opin vísindi
  4. Ritstjórn, gæði hennar og rannsóknarsiðferði
  5. Tæknileg skilvirkni þjónustu
  6. Sýnileika, miðlun, markaðssetningu og áhrif
  7. Jöfnuð, fjölbreytileika, inngildingu og tilverurétt (EDIB ), fjöltyngi og jafnrétti kynjanna.

Þannig er til dæmis farið fram á það í staðlinum að eignarhald útgáfunnar sé gagnsætt og í eigu fræðasamfélagsins, fjármögnun hennar sé kortlögð til meðallangs tíma og allar upplýsingar um afnotaleyfi á efni útgáfunnar komi skýrt fram á vefsíðum útgáfunnar. Staðalinn má lesa hér, en auk hans er mögulegt fyrir útgefendur að taka sjálfspróf úr staðlinum sem gefur þá góða mynd af því hvar hægt er að bæta útgáfuhætti. Sjálfsprófið má taka hér.

Háskólinn í Leiden (NL): Opin vísindi og stefna um mannaráðningar og stöðuhækkanir

Hollenskar þekkingarstofnanir vinna að því að viðurkenna og verðlauna opin vísindi.

Þann 13. desember  2024 samþykkti stýrinefnd  Open Science NL alls 1,2 milljónir evra í styrki til 23 hollenskra stofnana. Miðstöð vísinda- og tæknifræða (CWTS-The Centre for Science and Technology Studies) mun samræma  þessa vinnu á landsvísu.

Landsverkefnið tryggir samhæfingu og samræmingu þessara 23 stofnana varðandi þróun og innleiðingu áætlana til að viðurkenna og umbuna fyrir opið vísindastarf í Hollandi. Skipulagðir verða sameiginlegir fundir sem eiga að hvetja til innblásturs og örva samvinnu þar sem einnig verður hægt að deila þekkingu og reynslu, þar á meðal ýmsu sem varðar góða starfshætti. Auk þess er verkefnið skuldbundið til að þróa sameiginlegar meginreglur um viðurkenningu og umbun opinna vísinda.

Nánar hér: https://www.universiteitleiden.nl/en/news/2024/12/open-science-in-recruitment-and-promotion-policies